Twee dagen oud is het nieuwe album als het Russische leger Oekraïne binnenvalt. De dag erna is het eerste optreden, in theater deMess in Naarden. Voor die twee dingen tegelijk blijkt geen ruimte in mijn hoofd. Het ene moment vult mijn hersenpan zich met blijde verwachting, want eindelijk live, dozen met vers geperst vinyl, de eerste enthousiaste reacties. Het andere moment schuift een ondoordringbaar gordijn voor het toneel. Privé euforie die het moet opboksen tegen de duisternis die in Europa is ingevallen, een ongelijke strijd. In interviews noem ik Nina Simone. Zij zei dat iedere artiest zich moet verhouden tot de tijd waarin hij leeft. Maar zelf heb ik bij het begin van de tournee nog geen woorden gevonden voor de barbarij in Oekraïne.
John’s Records, Den Haag. John van Schaik ken ik van de keer dat ik meedeed aan een popquiz in Countdown Café, die hij leidde. Hij heeft sinds een paar jaar een tweedehands platenzaak, waar ik een paar liedjes akoestisch kom spelen. Klaas zit in het publiek en zingt hier en daar een tweede stem. De oorlog is hier ver weg. Net als in Wim’s Muziekkelder in Doetinchem, een paar weken later.
Mensen hebben in Theater De Liefde in Haarlem een kaartje gekocht om een avond plezier te beleven. Even weg van de invasie op tv, in nieuws apps en de krant. Aan de andere kant, van deze band kan je wel een soort commentaar verwachten, maar ja, wat dan. We openen met Fairytales. De tekst gaat over de verkooppraatjes van beleggingsadviseurs, niet over de nostalgische sprookjes die Poetin rondstrooit over een Groot Rusland.
Een dag later vraag ik mijn Russische penvriend B. in I. hoe het hem vergaat, en of hij vrijuit, zonder angst voor censuur of zelfs vervolging kan spreken. Hij schrijft direct terug. B. is tegen de oorlog, natuurlijk, maar vindt wel dat eerst de nazi’s uit Oekraïne verjaagd moesten worden. Best schokkend. Ik houd het een paar dagen vol, dat vruchteloze onbegrip heen en weer. Later komen we vast wel weer op dezelfde golflengte. Ooit, als de waanzin is uitgewerkt en de pijnlijke realiteitszin terug, zelfs in het verre I.
dB’s, Utrecht. Megan de Kruijf speelt met haar band in het voorprogramma. Het is haar eerste show van drie en wat is zij meteen al goed. Tijdens onze set struikel ik over een monitor, zoals de vluchtelingen in Fine Shields We Are over blokkades, prikkeldraad, hekken. Maar ook dat nummer, uit 2016, resoneert niet 1 op 1 met het hier en nu. Want voor Oekraïners staat de deur nu gelukkig juist wel open. Al is er daardoor voor andere vluchtelingen nóg minder van onze welzijnskoek.
Steck, Delft. De zon schijnt, de straten in het centrum zijn vol onbezorgd winkelend publiek. Binnen spelen wij het titelnummer van het nieuwe album, waarin het Capitool wordt bestormd door verhitte koppen, opgejut door nepnieuws en een doorgedraaide president. Daar is de link met de Russische propagandamachine, waarom heb ik daar niet eerder aan gedacht? Heeft B. Solid Ground gehoord?
Q-Factory, Amsterdam. Een van de superfans vraagt mij, ik moet toegeven voor de zoveelste keer, wanneer wij Another d’Artagnan (A European Song) weer op het repertoire zetten. De gebutste barricades, waar hoop en angst samenkomen in kapot geschoten landschappen, huisraad her en der verspreid. Dat nummer is bijna 40 jaar oud, maar de tekst lijkt over Marioepol te gaan. De geschiedenis herhaalt zich misschien niet, maar hij rijmt wel.
P60, Amstelveen. Gisteren zag ik nieuwe beelden uit die belegerde stad die me deden denken aan Rotterdam na het bombardement. Voorafgaand aan Where Did Your Blood Flow vertel ik over het schilderij ‘Arbeidersvrouw’ van Charley Toorop. De identiteit van de vrouw die poseert voor de verwoeste Rotterdamse straat werd pas kort geleden bekend toen haar kleinkinderen haar herkenden. Jansje Punt was de huishoudster van Charley Toorop geweest. Zo ontredderd als Jansje moeten er nu tallozen zijn, in Marioepol an andere steden en dorpen. Tijdens dit optreden gaat het euforie-luikje in mijn hoofd helemaal open. Vanwege de nieuwe gitaar (ja ja, een Fender Meteora), het mooie geluid en licht en het geïnspireerde samenspel, zoals dat heet. Maar vooral vanwege mijn dochter, over uit Engeland, die voor mij staat als ik haar toezing in There’s My Firstborn Talking.
Patronaat, Haarlem. Het eindpunt van de tour. Na afloop van een fijn optreden gaan we op de foto met vier fans van het eerste uur. We kennen elkaar van eerdere optredens en van de sociale media, en we zijn sinds onze wederopstanding, acht jaar geleden, vrienden geworden. Ik kijk om me heen en bedenk me dat vriendschap en wederzijds respect op een zondagmiddag in Haarlem het ultieme antwoord is op het cynische nihilisme van de ijskoude dictator in het Oosten. Daar kan geen songtekst tegenop.
Mei 2022